آیین‌های سنتی عزاداری محرم در سیستان/ از آیین خیمه سوزان تا چاووشی خوانی
تاریخ انتشار: ۲۹ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۲۷۲۰۱۰
آیین‌های سوگواری محرم که ریشه در اعتقادات عمیق مردم سیستان و بلوچستان دارد با شکوه خاصی برگزار می‌شود که اجرای آئین خیمه سوزان و چاووشی خوانی بخشی از آنها است.
سیستان و بلوچستان دیار مردان و زنان ولایی دارنده بزرگترین افتخار تاریخی به عنوان نخستین خونخواهی در شهادت سرور آزادگان جهان حضرت امام حسین (ع) و یاران گرانقدر ایشان همه ساله در ایام محرم یکپارچه سیاه پوش و عزادار می‌شود و مردم ولایتمدار آن از قرن‌ها پیش با برگزاری آیین‌های ویژه سوگواری عشق و ارادت خود را به خاندان عصمت و طهارت نشان می‌دهند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
آیین‌های سوگواری محرم و تاسوعا و عاشورای حسینی یکی از باشکوه‌ترین و عظیم‌ترین مراسم در ایران بشمار می‌رود که با گذشت بیش از هزار سال هنوز هـم به صورت زنـده و پویا در حیـات اجتماعی ما جریان دارد و منشا تحولات و هنجارآفرینی فراوانی در کنش‌های فردی و اجتمـاعی شده است.
تاربخ و تمدن کهن اقوام ساکن در سیستان و بلوچستان و عشق و علاقه مردمان این دیار به ائمه اطهار (ع) سبب شد در مدت کوتاهی پس از واقعه تلخ کربلا وقتی خبر به گوش مردم سیستان رسید جان برکف برای خونخواهی امام حسین (ع) مهیا شده و با قیامی اسلامی و مقتدرانه حاکم ملعون وقت سیستان را که اتفاقا برادر ابن زیاد بود فراری داده و نخستین قیام به خونخواهی سرور و سالار شهیدان را در تایخ ثبت کردند، عزاداری در شهادت امام حسین (ع) و یاران با وفای ایشان از همان روزهای نخست بعد از واقعه کربلا و روز عاشورا در این منطقه آغاز شد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان به بیان آئین‌های سنتی عزاداری ماه محرم در منطقه سیستان پرداخت و بیان کرد: مراسم سیاپوشی، مشعل‌گردانی، علم گردانی، گل‌دسته و تابوت‌گردانی، سقایی، شووی یا شبی‌گردانی، چاووشی، سینه‌زنی ودورخوانی، زنجیر زنی، روضه‌خوانی زنان و نذورات مختلف پخت حلیم و شعله زرد از جمله آداب خاص مردم سیستان در ماه محرم است.
علیرضا جلالزایی افزود: در عزاداری تاسوعا و عاشورا که از بامداد آغاز و تا عصر ادامه دارد هیات‌ها با حرکت از مقابل حسینیه‌ها و تکایا با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی به سمت امامزاده‌ها وگلزار شهدا هر منطقه رفته و در این محل به عزادارای می‌پردازند.
او یکی از رسوم سیستانی‌ها را «چووه شی یا چاووشی» عنوان کرد و گفت: در اجرای این مراسم عموما یکی از پیرمردان یا مداحان با صدای حزن‌انگیز و زیبا اشعاری در راستای قیام عاشورا را می‌خواند و مردم و جمعیت را آماده سینه‌زنی و شروع مراسم می‌کند.
این مقام مسئول تصریح کرد: در بین سیستانی‌ها مرسوم است که از شب چهارم محرم به بعد از حسینیه‌ها، دسته‌های عزا به صورت سینه‌زنی و زنجیرزنی برای عرض تسلیت به مساجد و تکایای دیگر می‌روند، آنچه در این بین خیلی مهم و حزن‌انگیز است زمان رسیدن دو دسته زنجیرزنی به هم است که مداحان و پیرغلامان با خواندن اشعاری به صورت «بحث و بیت» اجرا و همچنین به همدیگر بابت عزای حسینی تسلیت می‌گویند که این صحنه بسیار حزن‌انگیز است.
او ادامه داد: در سیستان اکثرا تا روز دهم غذا‌های نذری مردم را «قلور» تشکیل می‌دهد و در روز عاشورا با «قیمه» از سوگواران پذیرایی می‌شود، همچنین در این شب مردم به مساجد می‌روند و چراغ‌ها را خاموش می‌کنند و در نور شمع به سوگواری می‌پردازند و با شله زرد و آش رشته از سایر عزداران پذیرایی می‌کنند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان یکی از آئین‌های مردم سیستان را در ظهر عاشورا «خیمه سوزان» دانست و گفت: دراین آیین تعزیه حادثه عاشورا به یاد مظلومیت و غربت سید و سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) و ۷۲ یار باوفایش به اجرا در می‌آید و عزاداران در سوگ این حادثه عظیم اشک ماتم می‌ریزند.
او یکی از مهم‌ترین بخش‌های این آیین را «تابوت‌گردانی» عنوان و تصریح کرد: تابوت گردانی در نقاط مختلف کشور در اشکال و صورت‌های گوناگونی دیده می‌شود، به گونه‌ای که می‌توان گفت بر اثر اشاعه فرهنگی، این آیین گسترش یافته و متناسب با محیط، شکل و نام خاصی به خود گرفته است، این رسم به عنوان یکی از مواریث فرهنگی طی دوران متمادی به تدریج شکل گرفته و به صورت سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.
جلالزایی اظهار کرد: سقاخوانی (یعنی در یک دست مشک آب و با دست دیگر کاسه‌ای در دست دارند به یاد تشنه لبان کربلا، عزاداران را سیراب کردن) و علم و علامت‌گردانی را از دیگر رسوم مردمان این خطه دانست.
منبع: پول نیوز
کلیدواژه: عزاداری عزاداری حسینی شهادت پلیس شهادت مامور شهادت پاسدار سیستان و بلوچستان مردم سیستان سینه زنی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.poolnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «پول نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۲۷۲۰۱۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
«پنجاه به دَر» قزوینی‌ها چگونه مدارس را تعطیل کرد؟ (+عکس)
امروز پنجاهمین روزِ بهار است؛ روزی همزمان با آیینِ «پنجاه به درَ» قزوینی‌ها؛ آیینی کهن که حتی برگزاری آن بهانه‌ای برای تعطیلی مدارس شهر می‌شود!
به گزارش ایسنا، مناسبت‌ها و آیین‌های متعددی در تقویم ایرانِ باستان وجود دارد که برخی از آنها تنها مربوط به منطقه جغرافیایی خاصی است. با این وجود از تعدادی از آنها تنها یک نام باقی مانده است و یا به شکل محدود برگزار می‌شوند؛ البته داستانِ «پنجاه به درَ» برای قزوینی‌ها متفاوت است تا جایی که آموزش و پرورش این استان، طی اطلاعیه‌ای اعلام می‌کند که مدارس این شهر در نوبت عصر تعطیل است تا خانواده‌ها بتوانند در آیینِ «پنجاه به درَ» شرکت کنند. اقدامی قابل تامل آنهم در شرایطی که یا برخی از این آیین و رسوم کهن در حال فراموشی است و یا مناسبت‌های وارداتی درحال جایگزینی با آنها هستند.
وابستگی جشن‌های ایرانی با امور روزمره ایرانیانِ باستان غیرقابل انکار است. در واقع مردم اتفاقاتی را واسطه برگزاری جشن‌ها و آیین‌هایی می‌کردند که زندگی روزمره‌شان با آنها گره خورده بود؛ از جمله آنها می‌توان به امور مرتبط با کشاورزی اشاره کرد؛ آیین‌هایی برای شکرگزاری نعمت‌های پروردگار برای رُستنی‌های زمین و یا درخواست و دعا برای موضوعات مرتبط با آن.
«پنجاه‌به‌دَر» مراسم برای شکرگزاری بارش‌های بهاری و یا باران‌خواهی در سال‌های کم بارِش در شهر قزوین است که از دیرباز تا همین امروز در پنجاهمین روز بهار، یعنی ۱۹ اردیبهشت ماه در محل مصلی قدیمی شهر برگزار می‌شود. این مصلی میان باغات سنتی شهر قرار دارد.
هرچند که سال گذشته تبدیل محل برگزای این آیین به پارکینگ، اجرای مراسم را تا روزهای منتهی به آن در شرایطی بلاتکلیفی قرار داده بود اما به نظر می‌رسد در سال جاری با توجه به همکاری آموزش و پرورش با مردم برای شرکت حداکثری در این آیین، مشکلات برگزاری مراسم به حداقل رسیده باشد.
آیین «پنجاه به دَر» که در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ایران به ثبت رسیده است؛ به گفته برخی در گذشته به شکل جدی‌تر توسط زنان برگزار می‌شده است؛ هرچند درحال حاضر برگزاری آن جز در یک بخش تفاوتی میان زنان و مردان ندارد.
درگذشته مردم در پنجاهمین روز بهار با همسایه‌ها و آشنایان از خانه بیرون می‌آمدند و به مصلی می‌رفتند. با توجه به اینکه آب‌انباری قدیمی در این قسمت وجود داشت، در صورتی که در آن سال باران کمی باریده بود و احتمال خشکسالی می‌رفت، آنها روی بامِ آب‌انبار به نیت باران‌خواهی، دو رکعت نماز حاجت می‌خواندند و از خداوند تَرسالی طلب می‌کردند.
از سوی دیگر اگر بارش باران را تا آن زمان کافی می‌دانستند، نماز شکر به‌جا می‌آوردند. زنان پس از خواندن نماز مجددا وضو می‌گرفتند و چند قطعه سنگ برمی‌داشتند و به نیت برآورده‌شدن خواسته و حاجتی که داشتند، این سنگ‌ها را بر سردر و دیواره آجری آب‌انبار می‌چسباندند. به اعتقاد آنها اگر سنگ‌ها به سردر، یا دیواره آب‌انبار می‌چسبید، خواسته و حاجت آنها به‌زودی برآورده می‌شد.
بعد از برگزاری این مراسم، آنها در «پنجاه به دَر» نان و ماست و یا آش‌رشته در میان حاظران در این مراسم تقسیم می‌کردند؛ البته پخش کردن نذری‌های دیگری مانند نان و پنیر، آجیل مشکل‌گشا، شیرینی‌های باقی‌مانده از سفره نوروز و میان‌وعده قزوینی «دُیماج» نیز به مرور رواج یافته است. دُیماج پیش‌غذایی محلی با مخلوطی از نان خردشده، پنیر، سبزی، گردو، کشمش و سیر است.
هرچند نیت و برخی کارهایی که مردم در «پنجاه به دَر» انجام می‌دهند با «سیزده به‌در» متفاوت است اما در نهایت این رسمِ ایرانی هم بهانه‌ای برای دور هم جمع شدن افراد و گذراندن اوقاتی خوش کنار یکدیگر می‌شود.
ببینید | فریادهای تهیهکننده سریالهای خاطرهانگیز رضا عطاران بر سر فرد محکوم در پرونده مرگ مشکوک زهره فکور صبور در صحنه دستگیری!